مادران و یا گروه هایی از مادران در ایران نقش برجسته و جسورانه ای علیه جمهوری اسلامی و کلا دیکتاتوری مذهبی و در جهت تامین دموکراسی مردمی داشته و دارند.
تعداد این مادران و سازمان های آنها امروز زیاد است. در میان مادران پیشآهنگ باید از مادران پیشمرگان یاد کرد که در دهه 60 خورشیدی (دهه هشتاد میلادی) در شهرهای کردستان و بویژه سنندج فعال بودند. آنها اکثرا بخش هایی از مادران پیشمرگان فعال یا جان باخته و جانباختگان در زندانهای رژیم را شامل می شدند. مبارزات شجاعانه آنها علیه جمهوری اسلامی و قوه قضایی و ادارات اطلاعات تقویت کننده مبارزات پیشمرگان بود. آنها به لحاظ مالی، معنوی و تدارکاتی فرزندان خود را کمک کردند. در مقابل ادرات و دوایر قضایی و یا زندان ها حاضر شده و از زندانیان سیاسی دفاع نمودند. مزدوران محلی و جاسوس ها را به هم و به مردم معرفی کردند و سمشان را گرفتند. این مادران در اراتباط مداوم با هم بوده و در برگزاری مراسم برای جانباختگان به یاری خانواده ها شتافته و تهدیدات ماموران اطلاعات را به هیچ گرفته و در خنثی کردن آنها کوشیدند. در مواردی که یک مادر در صفوف پیشمرگان بدلیل فضای جنگی امکان بزرگ کردن و نگهداری نوزادان و کودکان خود را نداشت سرپرستی نوزاد و یا کودک را به عهده گرفته و چون یک مادر دلسوز آنها را بزرگ کردند. معمولا خبر این جانفشانی ها به ادارات اطلاعات می رسید، اما آنها موانع ایجاد شده توسط ماموران را با شجاعت کنار زدند. به طور خلاصه آنها تاثیراتی تاریخی و الهامبخش از خود به جای گذاشتند که لازم است موضوع تحقیقاتی جداگانه گردد.
اکنون گروههای مادران خاوران، مادران عزادار مشهور به مادران پارک لاله، مادران دادخواه (که به یک معنی دو گروه نخست را نیز در بر میگیرد)، مادران صلح و مجمع مادران پیشرو در مبارزه علیه جمهوری اسلامی و ارگان های سرکوبگر آن و برای تامین دموکراسی و عدالت اجتماعی فعالند. راجع به اهداف آنها باید در نوشته های دیگری صحبت کرد. در اینجا برای نمونه به اهداف بیان شده در آخرین بیانیه مادران پارک لاله اشاره می شود. در قسمتی از بیانیه خیزش «زن، زندگی، آزادی» که هفتم ابان منتشر آوردند، آوردند:
” آرزوی ما این است که در خیزش انقلابی کنونی و در هنگامه‌ی به دست آوردن آزادی و پس از پیروزی، همراه با همدیگر بتوانیم مطالبات زیر را برای استقرار جمهوری دموکراتیک ایران متحقق کنیم:
1-) آزادی بدون قید و شرط تمامی زندانیان سیاسی و عقیدتی، ۲) لغو مجازات شلاق و اعدام از جمله؛ اعدام، ترور، کشتار خیابانی، شلاق، شکنجه، سنگسار و قصاص، ۳) محاکمه و مجازات آمران و عاملان تمامی جنایت‌های صورت گرفته توسط مسئولان جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تا به امروز در دادگاه‌هایی علنی، عادلانه و مردمی (مجازاتی به جز اعدام)، ۴) برخورداری از آزادی بیان، اندیشه، قلم بدون قید و شرط، ۵) برخورداری از آزادی پوشش و حق کنترل بر بدن بدون قید و شرط، ۶) برخورداری از حق اعتراض، اعتصاب، تجمع، تشکل، سازمان و احزاب مستقل، ۷) برخورداری از برابری حقوق شهروندی و رفع هرگونه تبعیض و ۸) جدایی دین از حکومت.
ما اعتقاد عمیق داریم که علت اصلی سرکوب‌ها، جنایت‌ها، تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها در ساختار سراپا فاسد، تمامیت‌خواه و دیکتاتوری نظام مذهبی و غیر دموکراتیک جمهوری اسلامی ایران است و ضرورت دارد که رهایی از آن و تحقق خواسته‌های بالا با اتحاد، همبستگی و مبارزات پیگیر و جنبش های مستقل و مستمر ما آزادی‌خواهان و دادخواهان به دست بیاید”.
مبارزات الهامبخش مادران در کشورهایی که استبداد سرمایه در آنها، نظیر آمریکای لاتین، خیلی عیان می باشد به صورت پدیده ای جهانشمول در آمده است. “مادران میدان مایو” که در از ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۲ و در عهد دیکتاتوری نظامیان سر برآورد از مشهورترین این مادران هستند. خوشبختانه شماری فیلم ساز، هنرمند و تاریخ نویس خدمات درخشان و ضد دیکتاتوری این مادران را ماندگار کردند. در حالیکه ما نتوانسته ایم در این میدان اثر ماندگاری مثلا در مورد مادران پیشمرگان، که ظهورشان تقریبا همزمان است با “مادران میدان مایو”، بیافرینیم.
